Autor: Jacek Nowicki
Wyd.: 2003
Profesor Romuald Gutt zwykł był mawiać, że architektura to tworzenie „kulis dla życia”. Zdanie to wielu powtarzało, rzadko jednak zdając sobie sprawę, jak dalekosiężne z tego wynikają wnioski. Jeżeli rolę architekta przyrównać do roli scenografa w przedstawieniu teatralnym, to jego pierwszym obowiązkiem jest zapoznać się z rzeczywistą treścią sztuki. Oznacza to konieczność rozpoznania charakteru oraz kierunku rozwoju akcji dramatu i wymaga jej oceny i odrzucenia uprzedzeń i sugestii – dostrzeżenia sytuacji takiej, jaka w istocie jest.
Ale, w odróżnieniu od sztuki teatralnej, to, co się rozgrywa w życiu, nie ma zakończenia, znanego z góry finału, i jest podatne na zmiany, i również scenograf – architekt, może mieć wpływ na kierunek owych zmian. Jest więc współautorem rozgrywającego się dramatu. Tym samym w pewnej mierze obciąża go odpowiedzialność zarówno za działania, jak i zaniechania w tym zakresie, od niego bowiem zależy dalszy przebieg sztuki. Scenografia może modyfikować treść dramatu. Tu znowu można przywołać powiedzenie Gutta, że „choć my tworzymy chatę, to i ona nas tworzy”.
Skala odpowiedzialności jest inna w przypadku projektowania wnętrza pokoju, inna w przypadku budowania miasta. Zależy też od przewidywanej trwałości dzieła i zakresu jego wpływu na otoczenie. Ale zawsze wymaga zaangażowania, ocen o charakterze moralnym, wyboru. Z reguły, z definicji, wykracza często daleko poza formalną treść zlecenia, ujętą umową z inwestorem. Wymaga przyjęcia odpowiedzialności za wkład autora w tworzenie świata.
Historia architektury XX wieku to czas ścierania się dwóch postaw: postawy tworzenia nowego świata i postawy poszukiwań w dziedzinie formy, przy akceptacji założeń zastanego porządku.
Dyskusje, polemiki na tym tle, a niekiedy i gwałtowne zmiany poglądów ujawniały się ze znaczną siłą wszędzie tam, gdzie przebiegały przekształcenia społeczno-ustrojowe i polityczne. Czyli tam, gdzie zmieniała się najistotniejsza treść, kierunek rozwojowy dramatu.
Pokazanie i ocena kierunków tych zmian, a tym samym kontekstu historyczno-społecznego rozwoju architektury i urbanistyki w Polsce i dorobku myśli w tej dziedzinie są motywem głównym podjęcia niniejszej pracy. (…)